Pewnie nigdy – w Prywiślańskim Kraju nie lubi się ludzi, którzy w twarze logiką chlustają. Liczby, wykresy, wyważone opinie i wszelkie racjonalne argumenty traktuje się z niechęcią i nienawiścią, posądzenie o „Targowicę” skutecznie paraliżuje rozsądek, którego i tak rzadko tu się używa. Nie, dla nas Szopen – groch i kapusta i od czasu do czasu powstanie. Powstanie, które jest w naszej historii synonim słowa klęska. I nieodmiennie wywołuje zachwyty, ku radości naszych wrogów.
Wszystko jednakże można zrozumieć dzięki porównaniom.
Wielopolski pracował dla dobra Ojczyzny krótko, jego tak zwane reformy, a w istocie odzyskiwanie tego, co utraciliśmy przez zabory i nieprzytomne ruchawki, trwały niecałe dwa lata. Dzięki hrabiemu przywrócono Radę Stanu i Komisję wyznań religijnych i oświecenia publicznego. Powstał zarząd komunikacji i poczt, wyjęty spod bezpośredniego nadzoru administracji rosyjskiej. Wielopolski odzyskał dla Polaków samorząd w formie rad powiatowych, miejskich i gubernialnych. Prawo głosowania obwarowane było kilkoma warunkami, wśród których znajdował się wymóg czytania i pisania po polsku. Cała administracja i samorząd uległy spolszczeniu.
To właśnie dzięki Wielopolskiemu reaktywował się Uniwersytet warszawski (pod nazwą Szkoła Główna), a w Puławach powstał Instytut Politechniczny i Rolniczo-Leśny, wyższa szkoła zawodowa z polskim jako językiem wykładowym. Szkolnictwo zyskało także 5 szkół pedagogicznych i 6 nowych gimnazjów (6 nowych to przyrost o 85%!) oraz prawie 1900 nowych szkół powszechnych. Hrabia rozpoczął także reformę włościańską i wykup pańszczyzny oraz dokonał równouprawnienia Żydów.
Powolne, mozolne sukcesy nie przemawiają do rozumków. Posiadacze rozumków reagują instynktownie, nie licząc się z konsekwencjami. Co gorsza napady hurrapatriotycznego szału są powszechnie w tym kraju rozgrzeszane z automatu, chociażby przynosiły jedynie śmierć, klęskę i zniszczenie. Wszczynanie głupich powstań nobilituje ich prowodyrów, nawet jeśli efekty ich amoków są takie, jak łobuzów odpowiedzialnych za ruchawkę styczniową 1863 roku:
Po powstaniu nastały stosunki w administracji takie, iż można to nazwać nowym najazdem Mongołów. Ciężki był ucisk w Kongresówce, cięższy na Litwie.
[Feliks Koneczny Zarys dziejów administracji w Polsce]
Ruchawka, której plan opracował carski sztabskapitan oraz paru cywilnych ignorantów, powieść się naturalnie nie mogła – no i się nie powiodła. Klęska zbędnego powstania była klęską nie tylko szaleńców, którzy rebelię wywołali, przegrał naturalnie także Wielopolski, no i przede wszystkim – przegrała polska sprawa. Wszystkie dokonania hrabiego zostały zaprzepaszczone, Prywislański Kraj został poddany niespotykanemu dotąd terrorowi i rusyfikacji. Porównanie rezultatów działań Wielopolskiego i lewackich szaleńców daje jednoznaczne wyniki (adwokaci lewackich rebeliantów kwestionują arytmetykę odwołując się do pijanej mistyki).
Mimo to nazwiska bezmyślnych powstańców oblepiają ulice, straszą na fasadach szkół w charakterze ich patronów, sterczą na pomnikach niczym rabarbar. A JE Wielopolski nie ma chyba żadnej ulicy w Polsce, nawet najmarniejszego, najciemniejszego zaułka. O Wielopolskim się nie pamięta, a jeśli już – to jest to świetna okazja dla głupców, aby wyskandować obowiązkowy kabotyński epitet „Zdrajca, zdrajca”.
13 marca minęła 207 rocznica urodzin JE Wielopolskiego. A zatem – jak w tytule.
